Voordat we naar de zonnige kant van macht gaan, laten we een moment nemen om in de donkere kant van macht te duiken.
Dat zou niet zo moeilijk moeten zijn, aangezien zoveel duistere gebeurtenissen en werkelijk destructieve mensen grotere delen van onze geschiedenis hebben bepaald.
Romano Guardini zei ooit: Ik geloof dat één van de innerlijke roepingen van Europa als gemeenschap van naties is: het begrip macht opnieuw definiëren en herstellen! Waarom Europa: omdat wij als Europees continent een 3000-jarige geschiedenis van machtsmisbruik hebben. Keer op keer hebben man en vrouw hun macht misbruikt om te vernietigen, te manipuleren, tot slaaf te maken, te vernederen en te corrumperen. En we zijn experts om dit te doen op alle gebieden van de samenleving. Politiek, bedrijfsleven, media, kunst.
Mijn vader was chirurg en één van de vooraanstaande artsen in het ziekenhuis van Venlo tussen 1930 en 1960. Hij werd geboren in 1892 en groeide op in een gezin van 11 kinderen in Tilburg, waar de familie Donders sinds 1280 woonde en werkte. Mijn grootvader was directeur van een familiebedrijf en de oudste zoon was voorbestemd om het familiebedrijf over te nemen. Omdat mijn vader de tweede zoon was, kon hij zijn eigen weg kiezen en koos hij ervoor om arts te worden. Eén van onze familieleden was professor Fransicus Donders, een beroemd arts, oogarts en vernieuwer, die in Utrecht een ziekenhuis voor de armen oprichtte en leefde van 1818 tot 1889. Hij inspireerde mijn vader om meester te worden in zijn eigen leven, en te kiezen voor een leven om mensen te dienen en te genezen.
Nadat zijn eerste vrouw was overleden, trouwde hij opnieuw met mijn moeder (typisch arts en verpleegster), die 32 jaar jonger was dan hijzelf. Ze begonnen allebei aan hun nieuwe reis en kregen 3 kinderen, waarvan ik de middelste ben. Ik ben zo dankbaar dat mijn vader de moed had om opnieuw te trouwen en bereid was nog 3 kinderen te krijgen en op te voeden. Ik herinner me nog veel van onze momenten aan tafel in ons familiehuis. En omdat mijn vader tot zijn 75ste werkte, genoten we van de verschillende verhalen die hij vertelde over het dagelijkse leven in het ziekenhuis.
Een van die verhalen staat me nog steeds bij: de irritatie van mijn vader (en moeder) over de eeuwige machtsstrijd en manipulatiecampagnes binnen de structuur en de gemeenschap van het ziekenhuis.
Macht en machtsmisbruik is hetzelfde in 1000 voor Christus en in 2000 na Christus. En je vindt het op alle terreinen van de samenleving en in alle levensfasen
“Hoe is dat mogelijk?”, ben ik geneigd te denken. Al deze mensen hebben hun totale opleiding en eindeloze uren geïnvesteerd om mensen te dienen en te genezen. Hoe is het mogelijk dat al deze sociale en aardige mensen, zoveel irritatie kunnen produceren, zo vaak machtsmisbruik kunnen plegen, zo goed kunnen manipuleren en een cultuur van roddel, oordeel en angst kunnen creëren?
Dat was het geval in 1950, en triest genoeg kan het in 2023 precies zo zijn in de gezondheidszorg. Macht en machtsmisbruik is hetzelfde in 1000 voor Christus en in 2000 na Christus. En je vindt het op alle terreinen van de samenleving en in alle levensfasen. En daarom zal de uitdaging om goed met macht om te gaan er altijd zijn.
Dus laten we, voordat we in ons eigen verhaal met macht duiken en ontdekken hoe we onszelf kunnen trainen om goed met macht om te gaan, minstens 4 wortels ontdekken die de neiging hebben ons te leiden naar een destructieve omgang met macht.
1. Hoogmoed
2. Egocentrisme
3. Luiheid
4. Lafheid
In de volgende 4 blogs ontleden we telkens één van deze vier destructieve wortels van machtsmisbruik. Om alvast een start te maken nodig ik je uit om onze scan ‘machtsmisbruik 1’ in te vullen. Durf je het aan? Het is slechts een zelfreflectie waar je ontdekt welke elementen van hoogmoed en egocentrisme het beste bij jou passen. En uiteraard hoef je niemand de uitslag te laten zien. Je bestelt de scan via info-nl@xpand.one, waarna we hem jou kosteloos in een pdf toesturen.
Hoezo zou je willen weten of jezelf elementen van hoogmoed of egocentrisme hebt ontwikkeld? De meeste leidinggevenden overschatten hun competenties met 35%. In principe doe je dit omdat het moeilijk is jezelf te reflecteren en je daardoor een serie blinde vlekken met je meedraagt. Maar ook om te overleven. Het leven is al moeilijk genoeg. Dus waarom zou je het nog moelijker maken door ook nog eens je zwakke plekken onder ogen te zien? Dus volkomen begrijpelijk dat je jezelf ‘prettig overschat’. Ik doe dat zelf ook met veel plezier. Het is alleen niet altijd een hulp voor alle mensen om je heen. Gezonde zelfreflectie blijft daarom essentieel voor gezond leidinggeven.
Dus, geen angst, vat moed, en start eens met de scan ‘machtsmisbruik 1’ en krijg een stukje beter inzicht op welke manier jij hoogmoed en egocentrisme in de praktijk brengt.
Veel succes en tot de volgende blog waar we dieper ingaan op destructieve wortel nummer 1: Hoogmoed.
Elke twee weken publiceren we een nieuwe blog in deze serie.
Wil je direct op de hoogte blijven van elke inspiratie die we dit jaar gaan uitbrengen rondom het thema “macht en leidinggeven”, klik dan hier, laat je mailadres achter en xpand Nederland stuurt je dan elke twee maanden een inspiratie-news met actuele thema’s, boekbesprekingen en links naar interessante tools op het gebied van leiderschap.
Hartelijke groet,
Paul Donders